Öncelikle bu kavramlara neden ihtiyaç duyulduğunun anlaşılması gerekmektedir.
Bilindiği üzere geç gelen adaletin adalet olmadığı hep söylenir, yine aynı şekilde bu gecikmenin en önemli nedenleri olarak ta yargının yükünün çok olduğu ve dosyaların altından kalkamadığı da bilinen bir gerçektir. Dolayısıyla olayların yargı aşamasına gelmeden, tarafların uzlaştırılarak yargının yükünün hafifletilmesinin yolları olarak Arabuluculuk ve Uzlaştırmacılık uygulamaları başlatılmıştır. Batı da bu yöntemlerle yargının yükü oldukça azaltıldığı tespit edilmiştir.
Arabuluculuk genellikle işçi-işveren davalarında uygulanırken, uzlaştırmacılık ceza davalarında uygulanmaktadır.
Şimdilik yasal olarak arabuluculuk uygulamaları başlamış bulunmaktadır. Av. Ahmet Can arabuluculuğu bazı sorularla özetlemiştir. Soru cevap şeklinde belirtilen Arabuluculuk uygulaması şöyledir;
1 Ocak 2018 tarihinden itibaren işçi-işveren uyuşmazlıklarında dava açmak isteyen tarafın öncelikle arabuluculuk yoluna gitmesi gerekmektedir. Arabuluculuğa başvurulmadan dava açılması durumunda, dava, dava şartı yokluğundan reddedilecektir. Bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi ve işveren alacağı ve tazminatı (kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, kötü niyet tazminatı, fazla mesai ücreti, hafta tatili ücreti, yıllık izin ücreti vb.) ile işe iade taleplerinde dava açılmadan önce arabulucuya başvurulmuş olması dava şartı olacaktır. Ancak iş kazası veya meslek hastalığından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat davaları ile bunlarla ilgili tespit ve itiraz durumları bu kapsamda değildir.
3. Başvuru Nereye Yapılır?
Başvuru adliyelerde bulunan arabuluculuk bürolarına yapılır. Arabuluculuk bürosu olmayan yerlerde arabuluculuk bürosu sıfatıyla görevlendirilen sulh hukuk mahkemesi yazı işleri müdürlüğü tarafından işlemler gerçekleştirilir. Arabulucu, adliyelerdeki arabuluculuk bürolarındaki görevli personel tarafından sicile kayıtlı arabulucular listesinden atanacaktır. Ancak tarafların listede yer alan herhangi bir arabulucu üzerinde anlaşmaları halinde bu arabulucu görevlendirilir.Sonuçlandırır?
Arabulucu, yapılan başvuruyu görevlendirildiği tarihten itibaren üç hafta içinde sonuçlandırır. Bu süre zorunlu hâllerde arabulucu tarafından en fazla bir hafta uzatılabilir.
Arabuluculuk bürosuna başvuruda herhangi bir ücret alınmaz. Taraflar arabuluculuk görüşmelerinde anlaşamazlarsa 2 saatlik ücret Adalet Bakanlığı bütçesinden karşılanır. Anlaşma durumunda ücret, aksi kararlaştırılmadıkça taraflarca eşit şekilde ödenir. Ancak uygulamada sıklıkla görüldüğü üzere, işveren tarafından da arabuluculuk ücretinin tamamı ödenebilir. Ücret, Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesine göre belirlenir.