Tükenme Tehlikesindeki Mavi Yıldız (Amsonia orientalis Decne.) Bitkisinin Türkiye Populasyonları Kocaeli Üniversitesi’nde Koruma Altına Alındı

Tıbbi ve ekonomik öneme sahip ve tükenme tehlikesinde olan Amsonia orientalis (mavi yıldız) bitkisinin Türkiye’deki tüm doğal populasyon örnekleri, Kocaeli Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi tarafından desteklenen ve yürütücülüğünü Prof. Dr. Fazıl ÖZEN’in yaptığı 2009/050 nolu proje kapsamında koruma altına alındı. Kardiyoaktif ve antikanser glikozitler ile glikoalkaloitlerce zengin olan, aynı zamanda süs bitkisi olarak da kullanılan mavi yıldız bitkisi, doğadan neredeyse tükenmekte olduğu için “çok tehlikede” kategorisinde değerlendirilmekte ve Bern Sözleşmesi gereği Avrupa ölçeğinde “mutlak korunması gereken” bitki türleri listesinde yer almaktadır. Bu projede, mavi yıldız bitkisinin Türkiye populasyonlarının (Balıkesir, İstanbul) genetik yapısının aydınlatılması ve doku kültürü ile çoğaltılarak doğaya kazandırılması hedeflenmektedir.

“Mavi yıldız” ve “doğu razyası” gibi isimlerle anılan Amsonia orientalis Decne. (sinonim adı Rhazya orientalis), dünyada sadece Yunanistan’ın kuzeydoğusunda ve Türkiye’nin kuzeybatısında son derece dar yayılış gösteren, nadir ve tükenme tehdidi altında olan bir bitki türüdür. Ülkemizde Balıkesir, Bursa ve İstanbul olmak üzere 3 ayrı yerden rapor edilmiştir (Davis 1978). Proje yürütücüsünün 1999 yılından beri bu bitki ile ilgili yaptığı arazi çalışmalarında, Amsonia orientalis’in Bursa ve Halkalı (İstanbul) populasyonlarının tamamen yok olduğu, ancak bitkinin Ömerli Havzası (İstanbul)’ndaki çok dar bir alanda bulunduğu tespit edilmiştir. Mavi yıldız bitkisinin tükenmesinin en önemli nedeni, doğal yayılış alanlarının yerleşim alanı sınırlarında kalmasıdır. Çok eski tarihli bir kaynaktan bilinen Yunanistan populasyonunun ise halen yayılış gösterdiğine dair yakın tarihli bir floristik kayıda rastlanmadığından, Amsonia orientalis’in Yunanistan’da tükenmiş olma ihtimali oldukça yüksektir. Proje elemanlarının, Yunanlı proje ortağı ile Yunanistan’da yapacakları arazi çalışmaları sonucunda mavi yıldızın Türkiye endemiği olarak kayıtlara geçirilmesi kuvvetle muhtemeldir. Amsonia orientalis, Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı (Ekim ve ark, 2000)’na göre “çok tehlikede” (CR; critically endangered) tehlike kategorisinde gösterilmekte ve Bern Sözleşmesi gereği Avrupa Konseyi tarafından Avrupa ölçeğinde mutlak korunması gereken bitki türleri listesinde yer almaktadır