Ölümsüz ağaca düşman!

En yaşlısı Girit adasındadır ve  bilimsel araştırmalara dayanılarak  2000 ile 4000 yıl arasında bir yaşa sahip olduğu ileri sürülmektedir.

Gazeteler yazdı, TV’ler söyledi; mürekkep yalamışlar çok şaşırdı: Zeytin alanları madencilik faaliyetlerine açılmış. Bu yüzden diyelim ki 700 yaşında bir ağaç  yerinden sökülecek veya dipten kesilecek… Buna hangi kalp dayanır !

Bütün dünyada zeytin kaplı alanlar son otuz yılda, %30'dan fazla büyümüş iken alınan bu karara bakın!

Çok sayıda arkeolojik buluntu ve dini metinler zeytinin orijininin Anadolu olduğunu göstermektedir.

Zeytin tarımı dünyada 37 ülkede yapılmaktadır. Kapladığı alanın  % 95’i Akdeniz ülkelerindedir. Türkiye’de 37 ilde zeytin yetiştirilmektedir ve 30 kadar cinsi bulunmaktadır.

Zeytin üretiminde, 2 573 000 hektar alanda, 6 560 000 ton üretimle İspanya, dünyada birinci sırada. Türkiye 845 542 hektar alanda 1 730 000 ton üretimle Yunanistan ve İtalya’nın ardından 4.sırada yer alıyor. İspanya’da kişi başına 140 Kg, Yunanistan’da 217 Kg ve Türkiye’de 21 Kg zeytin üretiliyor.

Biz alıştık artık;  ülkemizde yetişen bitkilerin “dibini kurutup” sonra dışarıdan satın almaya. Sıra zeytine geldi. Paramız var ya! Onu da İspanya’dan veya Yunanistan’dan alırız. Onlar bu kadar zeytini ne yapacaklar!

Zaten sıcaklıklardaki küresel artış, özellikle Akdeniz'in bazı bölgelerinde zeytin için bir tehdit oluşturuyor.  Çünkü bu durumda zeytin ağaçları için büyük tehlike oluşturan zeytin sineğinin yayılımı genişliyor. İyi ama bunu da mı biz düşüneceğiz! Yakın gelecekte bize zeytin satıp para kazanacaklar düşünsün! Öyle dğil mi!

Ama maden uğruna zeytin ağaçlarının kesilmesi söz konusu olunca aklıma bazı şeyler takıldı. Aynı takıntı faiz için de olmuştu. Bakın neden; “Zeytin ağacı İslam aleminde de kutsaldır. Kuran’da Tin suresinin 1.ayetinde “zeytun” üstüne and içilmesinden; Enam suresinin 99. ayetinde zeytin bahçeleri kurulmasından, 141.ayetinde zeytinin yaratandan; Nur süresinin 35.ayeti ile Muminun suresinin 18.ayetinde zeytin ağaçlarının mübarek oluşundan (=Şeceretün mübareketün zeytunetün) söz edilmektedir”

Mübarek varlığı maden için belli yerlerde ortadan kaldırmak nasıl olacak! İçinden çıkamadım.

Dünyanın en geri ülkesinde bile doğal yapı kaldırılıp yerinde yapay bir tesisin yer alması konu olduğunda önce şu inceleme yapılır. Yapay tesisin getirisi ile (burada maden ocağı), doğal yapının binlerce yıllık sürekliliğinin (burada Zeytin ağaçları ile kaplı alanlar) sağladığı ekonomik kazanç ve tabiat şartlarına olumlu etkisi kıyaslanır.

Bu kıyaslama zeytin için yapıldığında hiç unutulmaması gereken çok önemli hususlar var:

En eski meyve ağaçları arasında yer alan bu inanılmaz bitki, çeşitli ülkelerin yaşamında ve ekonomisinde önemli bir rol oynamaktadır:

Ticari değerlerine ek olarak, zeytin ağaçları, iklim değişikliğinin etkisini hafifleten ve biyolojik çeşitlilik için bir vaha görevi gören çevresel işlevler yaratır,

Çölleşmeyi önleyerek toprak kaybını sınırlamada stratejik bir rol oynar,

Asırlık zeytinlikler, vahşi bir çevre ile yoğun tarım için kullanılan bir alan arasında bir tür buluşma noktasıdır. Bu nedenle, giderek artan insan yapımı tarım alanlarında tampon görevi gören alanlar oluştururlar ve biyolojik çeşitliliği koruyucu kıymetli bir korunak görevi yaparlar.

Zeytin erozyona karşı kullanılabilecek en uygun ve dayanıklı ağaç türüdür. Kurak yerlerde ve çok geçirgen topraklarda kökleri 6-7 m derine işleyebilir.  

Orman yangınlarına karşı çok dirençlidir ve yanmış olan zeytin ağaçları, çok kısa bir süre sorasında yeni sürgünler verebilir.

Zeytin çok "canlı" bir bitkidir; gövdenin herhangi bir yerinden başlayarak tacını yeniden şekillendirebilir.

Arazi kullanımındaki değişiklikler ve kırsal alanların terk edilmesiyle bazı endemik bitki türlerinin hayatta kalması zeytin ağaçlarına bağlıdır.

Zeytin ağaçlarının yaprakları, oyuklarla dolu budaklı gövdeleri ve heybetli kökleri arasında çok çeşitli hayvan türleri barınma ve beslenme imkânı bulur.  Biz insanların besin olarak yediği meyveler, tohumlar  ve sebzelerin 1/3 den fazlası dişi çiçeklere ulaşan tozlayıcılar (arılar, eşekarısı, kelebekler, sinekler, aynı zamanda kuşlar ve yarasalar) sayesinde olmaktadır. Örneğin arıların tozlayıcı etkisinin gerekli olduğu bitki sayısı 130 bin  (yüz otuz bin) kadardır.

Yaprağı herhangi bir hastalık ile karşı karşıya kalmadığı sürece yaklaşık olarak 15-30 ay boyunca yaşar ve içerdiği maddeler insan sağlığı üzerinde inanılmaz boyutta olumlu ve önemli özelliklere sahip olan en etkili antioksidanlardan biri olan Oleuropein  bileşiği içerir. (Oleuropein terimi, zeytin ağacının botanik ismi olan Olea europaea'dan türemiştir )

Hiç duydunuz mu? Giritliler dünyada en uzun ömürlü insanlar arasında yer almaktadır. Nedeni zeytini ve zeytinyağını çok tüketmeleridir. Diğer taraftan bu adada kalbiyle ilgili sorun yaşayanlar olmadığından kalp ilaçları ancak  turizm mevsimi yaklaştığında gelecek turisler için ithal edilmektedir.

Siz zeytin ağaçlarını kesmek için programlar yapmaya devam edin!..

Kaynak

1) Lorenzo Brenna. 2019. L’importanza ambientale degli olivi

2)Piero Fiorino. L’evoluzione globale dell’evoluzione globale

    dell’olivicoltura. Dipartimento di Ortoflorofrutticoltura. Università

    degli Studi di Firenze

3) Anonim.Produzione mondiale di olive per paese. Elenco dei paesi per produzione di olive