ŞEHİRDEKİ YABANCI

 
      Yabancı bir yerde olmak uyum gerektirir. Uyum sağlayamazsan yaşamın sıkıntılı olur, hatta yaşayamazsın.
      Canlılar içinde yabancı şartlara en iyi uyum sağlayabilen insandır. İnsanlar kutupta bile yaşayabilirler. İşte Eskimolar. Çünkü insan denilen yaratık aklını kullanır, yaşamını zorlaştıran, hatta engelleyen şartları yapay tedbirlerle  değiştirebilir.
     Ancak hayvanlar ve bitkiler böyle değildir. Dünyanın her tarafında insan görebilirsiniz ama her yerde, örneğin  Maymun veya Palmiye ağacı göremezsiniz.
    Bir hayvanın yabancı bir yerde (Doğal olarak bulunmadığı yerde) yaşaması insanlar tarafından özel şartların sağlanması ile mümkün olur. Kutup ayıları için hayvanat bahçelerinde içi sürekli buz kaplı ortamlar oluşturulması bunun örneğidir. Bu durum bazı bitkiler için de geçerlidir. Örneğin sıcak iklimlerin bitkisi Ficus elastica  (Halk arasındaki ismi Kauçuk) Antalya caddelerini süslerken İzmit’te ancak kapalı alanlarda yetiştirilmektedir.   
     Canlılar içinde yabancı yere uyumu en zor olanı bitkilerdir. Öyle ki bunlardan büyük bir kısmını doğal olarak bulunmadığı yerde yetiştirmek mümkün değildir. Çünkü bitkinin kendisine uygun olmayan ortamda alabileceği biyolojik nitelikli tedbirler çok kısıtlı olduğu gibi bazılarını oluşturması -hayatta kalabilirse- uzun yıllar gerektirir. Kısa ömürlü bitkilerin uygun olmayan şartlara dayanması genelde imkansızdır.  Ağaçlar için durum farklıdır: Bir ağaçlandırma alanına yabancı tür (= orada doğal olarak bulunmayan tür) olarak getirilen bir ağaç, neslini devam ettirebilirse uzun yıllar sonrasında, oradaki yaşam şartlarına uyumlu bir ırkını oluşturur. Bu ırk neslini devam ettirir. Ama çoğu zaman birileri bu oluşumun heba olmasına neden olur: " Burada, bu ağaç türü bulunduğuna göre" diyerek o ağaç türüne ait tohum veya fidanları başka yerlerden getirip kullanır. Böyle yaparak yeniden orada doğal olarak bulunmayan bir türü kullanma durumuna düştüğünün farkında değildir. Yeni gelenler önce gelenlerin "uyumlu ırk oluşturma" mücadelesine tekrar girecekler ama belki başaracaklardır.
      Şehirde bu konudaki bilgi ve dolayısıyla hassasiyet daha düşüktür. Konuya ilgi duyanların şehirlerde yapacakları ufak gezilerle bile bu durumu görmesi çok kolaydır. Bir ağaç türünün, şehrin bulunduğu yörede doğal olarak bulunmasının, herhangi bir caddede kullanılmasını garanti etmeyeceğinden habersiz olanlar onun şehirde istedikleri yerde yaşayabileceğini sanırlar. İlk yıllar fidan için işler iyi gider. Yaşlandıkça zayıflar, kurumalar görülür, böcek ve mantar gibi zararlıların tasallutu başlar. Üstelik şehirde zararlı gazlar, köklerine işleyen zehirli sular, dökülen yapraklarının toplanması ile toprağının sürekli fakirleşmesi olayı vardır. Orada kaldırım,  su kanalı vs. nedeniyle köklerini tahrip ederler ve eline motorlu testere alan birileri, budama adı altında bütün dallarını keser.  Şehirdeki ağaçların hayatı hep tehlikededir.  İzmit için de değişen bir durum yoktur.
       Emekli olmadan önce "İzmit’te şehir içi ağaçlandırmalarında görülen gelişim yetersizliği ve kuruma nedenlerinin bulunması" na yönelik olarak yaptığım bir araştırmada ortaya çıkan durum bunu doğrulamaktadır: Yaşadığımız şehirde bulunan 52 tür ağacın (2005 yılı itibariyle) %46’sının sağlıksız olduğu belirlenmiştir. Bu sonucun alınmasında en büyük etken, yörede doğal olarak bulunanların bile kullanımı için şehir içinde en uygun yerlerin tespiti gerekirken toprak ve iklim şartları başta olmak üzere hiçbir bilimsel inceleme yapılmadan, yörede doğal olarak bulunmayan ağaç türlerinin şehir içinde kullanılmış olmasıdır. İzmit’te yabancı türlere yönelme o kadar yüksek boyuttadır ki doğal olarak bulunan türlerden bazıları ortadan kalkmış ve unutulmuştur.
       Örnek mi istiyorsunuz? İşte Palmiye… Bütün uyarılara karşın hala İzmit’te Palmiye ağaçları dikilmektedir. Palmiye sevgisi !... o kadar büyüktür ki bir böcek tasallutu nedeniyle (Yazılı basında bu böceğin İstanbul’a da ulaştığı ve güney illerimizde bile bu nedenle binlerce palmiyenin kesilip yakılması konu iken ) onlar üstelik, Derince Battı-Çıktı’sının üstünde, dünyada tek örnek olarak, bir metreküplük betonarme kutulara bile dikilmiştir. Bu dikim anlatmak istediğimin tam özetidir.