Doğal ve kültürel mirası koruma hareketinin Türkiye’deki öncüsü ÇEKÜL Vakfı’nın Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Metin Sözen’in öz yaşam öyküsü niteliğindeki kitabı Yaşamı Paylaşmak, ÇEKÜL Vakfı Yayınları basımıyla raflarda yerini aldı. Tasarımını grafik sanatçısı Erkal Yavi’nin yaptığı kitapta, Metin Sözen’in 50 yılı aşkın süredir Anadolu araştırma gezilerinde çektiği siyah-beyaz fotoğraflar ile ÇEKÜL Bilgi Belge Merkezi’nin Kent Arşivinden son dönem fotoğraflar da yer alıyor. Yaşamı Paylaşmak; 1950’lerden günümüze, Anadolu’nun farklı ölçekteki kentlerinden dünya meydanlarına varan bir hafızayı, tanıklığı ve koruma mücadelesinin hiç unutulmaması gereken izlerini taşıyor.

ÇEKÜL Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Metin Sözen’in otobiyografik kitabı Yaşamı Paylaşmak, Türkiye’nin koruma tarihine yön veren bir bilim insanının öz yaşam öyküsü olduğu kadar, ülkenin koruma hareketinin kurumsallaşma tarihini de içeriyor.

Kitap, eşik noktalarıyla korumayı öz yaşamdan bir perspektifle anlatırken, bu yaşama eşlik eden ve sosyal bilimlerden sanat ve felsefeye, sivil birlikteliklerden üniversite ve kamu kuruluşlarına kadar geniş bir alanda varlık gösteren bir kuşağın birlikteliğine de vurgu yapıyor.

Yaşamı Paylaşmak, Prof. Dr. Metin Sözen'in yaşamında büyük bir odak oluşturan "koruma" kavramının köklerini görmeyi ve yaşama yön veren çabasının ardındaki deneyimi tüm açıklığıyla mümkün kılıyor. Sungurlu'nun geleneksel konut mimarisini yansıtan aile evlerinde kaldığı çocukluk döneminde bezemeli tavanlardaki sanatı fark eden Metin Sözen, kendisini etkisi altına alan zenginliği kısa süre içinde tanır hâle gelmesini, kültür mirasıyla bu erken tanışıklığına bağlıyor. Ev içlerindeki geleneksel mimariye ilgiyle başlayan "koruma" içgüdüsü giderek Anadolu kentlerinin sokak dokusunu, doğal mirasını, insan ve hikâye zenginliğini, büyük arkeoloji mirasını tanımayla bir iç disipline dönüşüyor ve Prof. Dr. Metin Sözen, öz yaşamıyla iç içe geçtiğini gördüğümüz bir yaklaşım ve üslup geliştiriyor. 

Üniversite yıllarında kimi zaman hocalarla kimi zaman kendi oluşturdukları öğrenci gruplarıyla Anadolu inceleme gezilerine başlayan Metin Sözen, neredeyse tümüyle doğal bir akış içinde koruma kültürü ve yaklaşımının ülke bütününde kurumsallaşmasını sağlayacak adımları atıyor, çevresini örgütlüyor. Yaşamı Paylaşmak, bu yılları belgeleyen ve ÇEKÜL Bilgi Belge Merkezi ile Prof. Dr. Metin Sözen'in kişisel arşivinden titiz bir çalışmayla seçilen çok sayıda görsel dokümanı da bir araya getiriyor.

Kitaba adını veren paylaşmak edimi, bir ömre ve tüm Anadolu’ya yayılan bir çabanın; mirası tanıma, tanıtma, koruma ve ayakta tutma çabasının özverili ve toprağına tutkun insanlar arasında pay edilmesini anlatıyor. Prof. Dr. Metin Sözen’in kaleminden Yaşamı Paylaşmak, kalıcı değerler üretmenin, insanlığın ortak mirasına zorlu şartlar altında sahip çıkmanın hikâyesi olarak öne çıkıyor. Metin Sözen’in etrafında buluşan, çalışmalarına alçak gönüllü bir tavrın eşlik ettiği her topraktan, her yaştan koruma gönüllüsü, bu hikâye ile sürekli çabanın mümkün olduğunu gösteriyor, kararlı bir tutumla yaşamı paylaşıyor. Paylaştığımız hayatın mekânı hem zaman hem de coğrafya. Kitapta ülkenin siyasi gündeminin yön verdiği hayatların izini sürmek de mümkün. Metin Sözen'in üniversitede asistanlığı öncesini anlattığı gazetecilik yılları "Gazeteci Dostlar, Gazetecilik Deneyimi"; üniversitelerin siyasi iklim altında yaşadığı sancılar "Üniversiteler"; ev, sokak, mahalle, kent, havza ve ülke bütününde örgütlenme ve çalışma koşullarının oluşması "Kurumsallaşmada Eşik Noktaları" başlıkları altında ele alınırken, Metin Sözen, kişileri de kurumları da tarihselleştirerek hatırlıyor.

Çerçevesini, Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma ve Tanıtma Vakfı’nın (ÇEKÜL) kuruluşuna da önayak olan bu kapsayıcı ve paylaşmacı yaklaşımın oluşturduğu kitap, köklü bir aile hikâyesinin içinden çıkıp gelen bir kurumsallaşma tarihi. Kitaba http://www.cekuldukkan.org/ adresinden ulaşabilirsiniz.

Prof. Dr. Metin Sözen 

1936 yılında doğan Metin Sözen’in aile kökleri Sungurlu ve Hattuşaş’a dayanıyor. Erken çocukluk dönemlerinden itibaren gördüğü mimarlık eserleri, simge yapılar ve kültür öğelerinin etkisiyle sanat tarihi eğitimi alan Metin Sözen, üniversite döneminden başlayarak tüm yaşamı boyunca Anadolu’da ve yurt dışında araştırmalar yürüttü; kültürel mirası belgeledi, korumaya dönük uygulamaların ilk örneklerini verdi. Avrupa Mimari ve Miras Yılı kapsamında 1975 yılında kalabalık bir araştırmacı, sanatçı grubuyla Safranbolu’ya giderek koruma çalışmalarının kurumsallaşmasında ilk adımı attı. TBMM Başkanlığı, Kültür ve Sanat Danışmanı, Bilim ve Değerlendirme Kurulu Başkanı olarak 1984-2009 yılları arasında 25 yıl görev yaptı. 

Bu süre içinde Dolmabahçe, Beylerbeyi ve Yıldız saraylarında; Aynalıkavak, Küçüksu, Ihlamur, Beykoz ve Maslak kasırları ile Yalova Atatürk Köşkünde “Devletin Eli Saray” başlığı altında bir çalışma yürüttü. Bursa Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Başkanlığı görevini üstlendi; Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurullarında yeni yöntemler denedi. 1990 yılından bu yana ÇEKÜL Vakfı’nın Yönetim Kurulu Başkanı; 2000 yılından bu yana da kuruluşuna katkı sağladığı Tarihi Kentler Birliği Danışma Kurulu Başkanıdır. Tarihi Kentler Birliği, yarım yüzyıl içindeki yoğum emeklerini yaşatmak amacıyla adına “Metin Sözen Koruma Büyük Ödülü”nü oluşturdu.  Prof. Dr. Metin Sözen, Anadolu kentlerinde inceleme ve çalışmalarına devam ediyor. 

ÇEKÜL Hakkında:

ÇEKÜL (Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma ve Tanıtma Vakfı) Türkiye’nin doğal, tarihsel ve kültürel varlıklarını korumak amacıyla 1990 yılında kuruldu. Kuruluşundan itibaren doğa-kültür-insan arasındaki yaşamsal uyumun savunucusu olan ÇEKÜL, “Doğa ve Kültürle Varız” sloganıyla yaşama geçirdiği proje ve programlarla, en küçük yerleşmeden ülke bütüne açılan bir yaklaşımı benimsedi. Ülkenin dört bir köşesindeki küçüklü büyüklü kentte, koruma hareketini koruma seferberliğine dönüştürerek tarihi dokunun çağdaş kentle ilişkilendirilmesine, kentlere kültür öncelikli bir gelecek vizyonu kazandırılmasına öncülük etti.