Vergi mi, salma mı?

Salma gelir, çok eskiden köylerde köy ihtiyar heyetince ailelerin genel durumlarına göre salınan bir aile vergisidir. Belirli bir yasası yok, ortalama bir talep içermektedir.

   Bu salma vergi nereden aklıma geldi derseniz, yasası olan, bu yasal düzenlemeleri açıklayan birçok sayıda tebliğ ve yönetmeliği olan vergi sistemimizde bu salma vergiyi andırıyor.

   Geçen hafta içinde sayın profesör doktor Nevzat Saygılıoğlu’nun “nasıl bir ekonomi” gazetesinde “vergiyi toplamıyoruz, harcıyoruz “ ve sayın Tanzer Ünal’ın Kocaeli gazetesinde yer alan “vergide adalet” yazılarını okuyunca aklıma düştü.

  Belki de salma gelirler daha da adil olabilir. Zira orada sık sık salma

alacaklarının affı diye bir durum söz konusu değil.

   Devlet her yıl bütçe kanunu yapıyor ve bu kanuna göre ne kadar vergi toplayacağını toplanan bu vergileri nerelere harcayacağını tespit ediyor.

  Ancak toplayacağı vergileri tespit ederken, almaktan vazgeçtiği birçok vergi olmakta, bu tür vergilerin oranı ve tutarı yıllar itibariyle sürekli artmaktadır. Bu vazgeçilen vergi alacaklarına vergi literatüründe “vergi harcamaları” denilmektedir.

   Vergi harcamaları, matrah düşürme, vergi indirimi veya istisnası, vergi teşvikleri ve vergi oranlarında indirim gibi yöntemlerle ortaya çıkmaktadır. Bu istisnaların sadece iki kanundaki durumu şöyledir.

    Kurumlar vergisi kanunumuzun 5. maddesi kurumlar vergisinde istisnaları düzenleyen bir maddedir. Bu madde kapsamında 10 ana başlık ve bunların altında da 18 alt başlık halinde istisnaya tabi işlemler sıralanmıştır.

   Aynı şekilde gelir vergisi kanunumuzun da 89. Diğer indirimler başlıklı maddesinde de 15 ana başlık ve 13 alt başlık halinde vergi indirimler düzenlenmiştir.

    Ayrıca vergi kanunları dışında diğer kanunlarda da birçok vergi indirim ve istisnası mevcuttur.

   Tüm bunlar dikkate alındığında, devlet toplaması gereken vergilerin önemli bir bölümünden vazgeçmektedir.

    Meclis'te görüşülmeye başlanacak olan 2024 yılı bütçe taslağında toplanacak vergi tutarı 7,4 trilyon tl olarak belirlenmiştir. Yukarıda ifade ettiğimiz vergi harcamaları tutarı ise,2,2 trilyon tl dir. Yani tahmin edilen vergi gelirlerinin yaklaşık %30 u kadar olan bir vergiden vazgeçilmektedir.

  Örneğin, gelir vergisinden bir trilyon, kurumlar vergisinden 657 milyar ve katma değer vergisinden de 342 milyar TL vergi istisna ve diğer harcama kalemleri içinde yer almaktadır.

   Bu şekilde tahsilinden vazgeçilen vergilerin oranı yıllar itibariyle artarak devam etmektedir. 2006 yılında bu oran %6,25 iken 2017 yılında % 19,05 , 2023 yılında % 23,28 ve 2024 yılı bütçesine göre % 30 olarak gerçekleşmesi beklenmektedir.

     Alınmasından vazgeçilen bu vergilerin ekonomiye katkısı tartışma konusudur. Devlet bu kadar büyük bir maliyet yüklenirken, bu oranda bir fayda sağlamadığı kanaati daha yaygındır.

  Vergi teşviklerinin özellikle ihracatta uzun vadeli uygulanması bence doğru değildir. Teşvikler daha ziyade yatırım ve üretim aşamasında uygulanması gereken araçlardır. Üretim yapılamaması durumunda neyi ihraç edeceğiz. Aynı şekilde dahilde işleme rejiminin de kapsam dışı bırakılması gerektiği kanaatindeyim. Bu teşvikle aslında ithalat ödüllendirilmiş olunuyor. Dahilde işleme rejimi yerine ikame ekonomisine teşviklerin kaydırılması ülke adına daha faydalı olacağını düşünüyorum.

  Sayın Profesör Doktor Nevzat Saygılıoğlu hocam bu durumu “gerçek bir iç kanama” olarak vasıflandırıyor. Şahsen ben, sivri akıl mı, akıl tutulması mı? anlamıyorum.